india at critical situation

рджेрд╢ рдоें рдЖрд░्рдеिрдХ рдЗрдорд░рдЬेंрд╕ी рдХे рд╣ाрд▓ाрдд рдкैрджा рд╣ोрддे рд▓рдЧ рд░рд╣े рд╣ैं। рдмुрдзрд╡ाрд░ рдХो рдПрдХ рдбॉрд▓рд░ рдХी рдХीрдордд 68 рд░ुрдкрдП рдХे рдкाрд░ рдкрд╣ुंрдЪ рдЧрдИ। рджрд╕ рдЧ्рд░ाрдо рд╕ोрдиे рдХी рдХीрдордд рднी 34000 рд░ुрдкрдпे рд╣ो рдЧрдИ। рд╢ेрдпрд░ рдоाрд░्рдХेрдЯ рднी рдЧोрддे рд▓рдЧा рд░рд╣ा рд╣ै।
рддाрдд्‍рдХाрд▓िрдХ рддौрд░ рдкрд░ рд▓ोрдХ рд╕рднा рдоें рдЦाрдж्рдп рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╡िрдзेрдпрдХ (рдлूрдб рд╕िрдХ्‍рдпोрд░िрдЯी рдмिрд▓ ) рдХो рдоंрдЬूрд░ी рдоिрд▓рдиे рдХे рдмाрдж рдЪाрд▓ू рдЦाрддे рдХा рдШाрдЯा рдмрдврдйे рдХी рдЖрд╢ंрдХा рд╕े рд░ुрдкрдпा рдФрд░ рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рджोрдиों рд▓ुрдв़рдХ рд░рд╣े рд╣ैं। 1,320 рдЕрд░рдм рд░ुрдкрдпे рдХी рдЦाрдж्рдп рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдпोрдЬрдиा рдХे рдЬрд░िрдП рджेрд╢ рдХी рддрдХрд░ीрдмрди 67 рдк्рд░рддिрд╢рдд рдЬрдирддा рдХो рд░िрдпाрдпрддी рдХीрдорддों рдкрд░ рдЕрдиाрдЬ рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХी рдЬाрдПрдЧी। рдЦाрдж्рдп рдоंрдд्рд░ी рдХे. рд╡ी. рдеॉрдорд╕ рдХी рдоाрдиें рддो рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╕ाрд▓ рдоें 620 рд▓ाрдЦ рдЯрди рдЕрдиाрдЬ рдХी рдЦрд░ीрджाрд░ी рдХрд░рдиी рд╣ोрдЧी। рдЗрд╕ рдмिрд▓ рд╕े рдмाрдЬाрд░ рдХो рдХ्‍рдпों рд╣ै рдбрд░? рдЗрд╕рдХा рдЬрд╡ाрдм рдЗрди рддрде्‍рдпों рдоें рдЫिрдкा рд╣ै-
 
рдлूрдб рд╕िрдХ्‍рдпोрд░िрдЯी рдмिрд▓ рдХो рд▓ाрдЧू рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рдЦрд░्рдЪ рдпे рд╣ै- 
2013-14 1.25 рд▓ाрдЦ рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे
2014-15 1.35 рд▓ाрдЦ рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे
2015-16 1.50 рд▓ाрдЦ рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे
 
рджेрд╢ рдХी рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕्рдеिрддि рдРрд╕ी рдирд╣ीं рд╣ै рдХि рдПрдХ рдирдП рдЦрд░्рдЪ рдХा рдЗрддрдиा рдмрдб़ा рдмोрдЭ рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рд╕рд╣ рдЬाрдП। рд╕рд░рдХाрд░ рдХा рдХुрд▓ рдЦрд░्рдЪा 16.90 рд▓ाрдЦ рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдХुрд▓ рдЖрдорджрдиी рдоाрдд्рд░ 12.70 рд▓ाрдЦ рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे рд╣ै। рд╡िрдд्рддीрдп рдШाрдЯा 5.2 рдк्рд░рддिрд╢рдд (рдЬीрдбीрдкी рдХी рддुрд▓рдиा рдоें) рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рдиिрд╢्рдЪिрдд рддौрд░ рдкрд░ рдФрд░ рдмрдв़рдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै। рд╕рд░рдХाрд░ рдиे 3 рд▓ाрдЦ рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे рд╕рдм्рд╕िрдбी рджेрдиे рдХा рднी рд▓рдХ्рд╖्‍рдп рддрдп рдХрд░ рд░рдЦा рд╣ै। рдРрд╕े рдоें рдмाрдЬाрд░ рдХा рдбрд░ рдиाрд╣рдХ рдирд╣ीं рд╣ै।
 
рдЪाрд▓ू рдШाрдЯा рдкिрдЫрд▓े рд╕ाрд▓ рдЬीрдбीрдкी рдХा рел рдлीрд╕рджी рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै рдЬрдмрдХि резрепрепрез рдоें рдЪрд░рдорд░ा рдЧрдИ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕्рдеिрддि рдХे рджौрд░ाрди рдпрд╣ рдШाрдЯा рдорд╣рдЬ реи.рел рдлीрд╕рджी рдеा। реирежрезреи-резрей рдХे рджौрд░ाрди рдмाрд╣рд░ी рдХрд░्рдЬ рейрепреж рдЕрд░рдм рдбॉрд▓рд░ рдХा рд╣ै। рдЕрд▓्рдк рдЕрд╡рдзि рдХрд░्рдЬ резренреи рдЕрд░рдм рдбॉрд▓рд░ рдХा рд╣ै рдЬिрд╕े рдоाрд░्рдЪ реирежрезрек рддрдХ рджेрдиा рд╣ै। рдпрджि рдЪाрд▓ू рдЦाрддे рдоें реирел рдЕрд░рдм рдбॉрд▓рд░ рдирд╣ीं рдЖрдП рддो рднुрдЧрддाрди рд╕ंрддुрд▓рди рдХा рд╕ंрдХрдЯ рдЦрдб़ा рд╣ो рдЬाрдПрдЧा। рд╕िрди्рд╣ा рдиे рдХрд╣ा рдХि рд░ाрдЬрдХोрд╖ीрдп рдШाрдЯा рдХрдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╣ी рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдпोрдЬрдиाрдЧрдд рдЖрд╡ंрдЯрди рдоें рез рд▓ाрдЦ рдХрд░ोрдб़ рдХी рдХрдЯौрддी рдХрд░ рджी рд╣ै рдЬрдмрдХि рдЗрддрдиी рд╣ी рд░ाрд╢ि рдХी рдпोрдЬрдиाрдПं рдЕрдзूрд░ी рдкрдб़ी рд╣ैं। 
 
рдХ्‍рдпा рд╣ोрдЧा рдЕрд╕рд░
 
рдлूрдб рд╕िрдХ्‍рдпोрд░िрдЯी рдмिрд▓ рдХे рдЬрд░िрдП рд╕рд░рдХाрд░ рдЬрдирддा рдХी рднрд▓ाрдИ рдХрд░рдиे рдХा рджाрд╡ा рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЕрд╕рд▓ рдоें рдЗрд╕рд╕े рдЬрдирддा рдкрд░ рдмोрдЭ рдкрдб़рдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै। рдпोрдЬрдиा рдХे рд▓िрдП рдЦрд░्рдЪ рдХा рдЗंрддрдЬाрдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рдЖрдорджрдиी рдмрдв़ाрдиी рд╣ोрдЧी। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЯैрдХ्рд╕ рдХрд▓ेрдХ्рд╢рди рдмрдв़ाрдиा рд╣ोрдЧा। рдЯैрдХ्‍рд╕ рдХрд▓ेрдХ्‍рд╢рди рдмрдв़ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЬ्‍рдпाрджा рд╕े рдЬ्‍рдпाрджा рд▓ोрдЧों рдХो рдЖрдпрдХрд░ рдХे рджाрдпрд░े рдоें рд▓ाрдиे рдФрд░ рдЖрдпрдХрд░ рдЪोрд░ी рд░ोрдХрдиे рдХी рдХрд╡ाрдпрдж рд╕ाрд▓ों рд╕े рдЪрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рд▓рдЧрднрдЧ рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдмेрдЕрд╕рд░ рд░рд╣ी рд╣ै। рдРрд╕े рдоें рдЬ्‍рдпाрджा рд╕ंрднाрд╡рдиा рдЗрд╕ рдмाрдд рдХी рд╣ै рдХि рд╕рд░рдХाрд░ рд▓ोрдЧों рдкрд░ рдЯैрдХ्‍рд╕ рдХा рдмोрдЭ рдмрдв़ाрдП। рд╡ैрд╕े рднी, рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдлूрдб рд╕िрдХ्‍рдпोрд░िрдЯी рдпोрдЬрдиा рд╕े 67 рдлीрд╕рджी рд▓ोрдЧों рдХो рд░ोрдЬ рдХрд░ीрдм рддीрди рд░ुрдкрдпे рдХा рдлाрдпрджा рд╣ोрдЧा, рд▓ेрдХिрди рдЬрдирддा рдкрд░ рд░ोрдЬाрдиा рдХрд░ीрдм 150 рд░ुрдкрдпे рдХा рдмोрдЭ рдмрдв़ेрдЧा।
рдмुрдзрд╡ाрд░ рдХो рд░ुрдкрдпा рдиे рдЧिрд░рдиे рдХा рдирдпा рд░िрдХॉрд░्рдб рдмрдиाрдпा рдПрдХ рдбॉрд▓рд░ рдХे рдоुрдХाрдмрд▓े рдЗрд╕рдХी рдХीрдордд 68 рдХे рдкाрд░ рдЪрд▓ी рдЧрдИ। рд░ुрдкрдпे рдХी рд╣ाрд▓рдд рдЕрдм рдХुрдЫ рдЬ्рдпाрджा рд╣ी рдЧंрднीрд░ рдирдЬрд░ рдЖ рд░рд╣ी рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рдоुрдж्рд░ा рдХी рдХीрдордд рдоंрдЧрд▓рд╡ाрд░ рдХो рднी '66' рдХा рдЖंрдХрдб़ा рднी рдкाрд░ рдХрд░рддे рд╣ुрдП 66.24 рд░ुрдкрдпे рдк्рд░рддि рдбॉрд▓рд░ рдХे рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рди्рдпूрдирддрдо рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЖ рдЧрдИ рдеी।  
 
рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рдХ्‍рдпों 
 
рдЪाрд▓ू рдоाрд╣ рдХी рдЬрд▓्рдж рд╕рдоाрдк्рддि рдХे рдордж्рджेрдирдЬрд░ рдЖрдпाрддрдХों рдЦाрд╕рдХрд░ рддेрд▓ рд░िрдлाрдЗрдирд░ी рдХंрдкрдиिрдпों рдПрд╡ं рдмैंрдХों рдХी рдУрд░ рд╕े рдЕрдоेрд░िрдХी рдбॉрд▓рд░ों рдХी рднाрд░ी рдоांрдЧ рд░рд╣рдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рд░ुрдкрдпे рдХी рд╣ाрд▓рдд рдФрд░ рднी рдЬ्рдпाрджा рдЦрд╕्рддा рд╣ो рдЧрдИ।  рд╡िрджेрд╢ी рдлंрдбों рдж्рд╡ाрд░ा рднाрд░рдд рдХे рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ों рд╕े рдЕрдкрдиा рдкैрд╕ा рд▓рдЧाрддाрд░ рдиिрдХाрд▓рдиा। рдЦाрдж्рдп рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдмिрд▓ рд╕े рд░ाрдЬрдХोрд╖ीрдп рдШाрдЯा рдмрдв़рдиे рдФрд░ рднाрд░рдд рдХी рд░ेрдЯिंрдЧ рдЧिрд░рдиे рдХा рдЕंрджेрд╢ा। 
 
рдЕрд╕рд░ рдХ्‍рдпा
 
рдкेрдЯ्рд░ोрд▓-рдбीрдЬрд▓ рдорд╣ंрдЧा рд╣ोрдЧा
рд░ोрдЬ рдХрд░्рд░ा рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдХी рд╕рднी рдЪीрдЬों рдХी рдорд╣ंрдЧाрдИ рдмрдв़ेрдЧी। рд▓ोрдЧों рдХा рдЬीрд╡рди рд╕्‍рддрд░ рдмेрд╣рддрд░ рд╣ोрдиे рдХे рдмрдЬाрдп рдХрдорддрд░ рд╣ोрдЧा। рдЙрдирдХी рдмрдЪрдд рдХрдо рд╣ोрдЧी। рдЙрдирдХे рдкाрд╕ рдЦрд░्рдЪ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдкैрд╕े рдХрдо рд╣ोंрдЧे। рдЕंрддрдд: рд╕ंрдкूрд░्рдг рдЕрд░्рдерд╡्‍рдпрд╡рд╕्‍рдеा рдХो рдЗрд╕рдХा рдиुрдХрд╕ाрди рдЙрдаाрдиा рдкрдб़ेрдЧा рд╡िрджेрд╢ рдоें рдкрдв़ाрдИ рдкрд░ рдЬ्‍рдпाрджा рдЦрд░्рдЪ рдЖрдПрдЧा рд╡िрджेрд╢ рдШूрдордиा рдорд╣ंрдЧा рдкрдб़ेрдЧा
рд░ुрдкрдпे рдХी рдХीрдордд рдФрд░ рд╕ेंрд╕ेрдХ्‍рд╕ рдоें рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рдХा рдлाрдпрджा рдХिрд╕ी рдХो рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै рддो рд╕ोрдиे рдпाрдиी рдЧोрд▓्‍рдб рдХो। рд╕ोрдиे рдХा рднाрд╡ рдмрдв़ рд░рд╣ा рд╣ै। рдХुрдЫ рд╣ी рд╕рдордп рдкрд╣рд▓े 30 рд╣рдЬाрд░ рд╕े рдиीрдЪे рдЬा рдЪुрдХा рд╕ोрдиा рдмुрдзрд╡ाрд░ рдХो 34000 рд░ुрдкрдпे рдк्рд░рддि рджрд╕ рдЧ्рд░ाрдо рдХे рдкाрд░ рдЪрд▓ा рдЧрдпा। рд╡рд╣ рднी рддрдм рдЬрдм рдШрд░ेрд▓ू рдмाрдЬाрд░ рдоें рдЬ्рд╡ैрд▓рд░ी рдХी рдоांрдЧ рдирд╣ीं рдХे рдмрд░ाрдмрд░ рдиिрдХрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै। рдоंрдЧрд▓рд╡ाрд░ рдХो рднी рд╕ोрдиे рдХे рднाрд╡ рдоें 500 рд░ुрдкрдпे рдХी рддेрдЬी рдЖрдИ рдеी। рджिрд▓्рд▓ी рд╕рд░ाрдлा рдмाрдЬाрд░ рдоें рдиौ рдоाрд╣ рдХे рд▓ंрдмे рдЕंрддрд░ाрд▓ рдХे рдмाрдж рд╕ोрдиे рдХा рднाрд╡ рдлिрд░ рд╕े рдЗрд╕ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдкрд╣ुंрдЪा рд╣ै। рдПрдорд╕ीрдПрдХ्рд╕ рдкрд░ рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ рдорд╣ीрдиे рдХे рд╡ाрдпрджा рдЕрдиुрдмंрдз рдоें рд╕ोрдиे рдХे рджाрдо рдмрдв़рдХрд░ рд░िрдХॉрд░्рдб 33,788 рд░ुрдкрдпे рдк्рд░рддि рджрд╕ рдЧ्рд░ाрдо рд╣ो рдЧрдП рдеे।
 
рдХ्‍рдпों рдЪрдордХ рд░рд╣ा рд╣ै рд╕ोрдиा 
 
рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें рдКंрдЪे рднाрд╡ рдХे рдХाрд░рдг
рд░ुрдкрдпे рдХे рдоुрдХाрдмрд▓े рдбॉрд▓рд░ рдХी рд░िрдХॉрд░्рдбрддोрдб़ рдордЬрдмूрддी рд╕े
 
рдХ्‍рдпा рд╣ोрдЧा рдЕрд╕рд░
 
рд╕ोрдиे рдХी рдоांрдЧ рдФрд░ рдШрдЯेрдЧी। рд╡ाрдпрджा рдмाрдЬाрд░ рдоें рдоौрдЬूрджा рд╕्рддрд░ों рдкрд░ рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХो рд╕ोрдиे рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рд╕े рдкрд░рд╣ेрдЬ рд╣ी рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП।
рд░ुрдкрдпा рдЬрд╣ां рд▓рдЧाрддाрд░ рдиीрдЪे рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै, рд╡рд╣ीं рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рднी рдЧोрддे рд▓рдЧा рд░рд╣ा рд╣ै। рдмुрдзрд╡ाрд░ рдХो рднी рдмाрдЬाрд░ рдоें рдЕрдЪ्‍рдЫे рд╕ंрдХेрдд рдирд╣ीं рджिрдЦ рд░рд╣े। рдоंрдЧрд▓рд╡ाрд░ рдХो рднी рд░ुрдкрдпा рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХो рд▓े рдбूрдмा рдеा। рдмॉрдо्рдмे рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХा рд╕ेंрд╕ेрдХ्рд╕ рддрдХрд░ीрдмрди 590 рдЕंрдХों рдХा рдЧрд╣рд░ा рдЧोрддा рдЦाрдиे рдкрд░ рдордЬрдмूрд░ рд╣ो рдЧрдпा рдеा। рдоंрдЧрд▓рд╡ाрд░ рдХो рд╕ेंрд╕ेрдХ्рд╕ рдЕंрддрдд: 590.05 рдЕंрдХों рдЕрдерд╡ा 3.18 рдлीрд╕рджी рдХी рднाрд░ी рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рдХे рд╕ाрде 18,000 рд╕े рдиीрдЪे 17,968.08 рдЕंрдХ рдкрд░ рдмंрдж рд╣ुрдЖ рдеा। 
 
рдХ्‍рдпों рдЧोрддे рдЦा рд░рд╣ा рд╕ेंрд╕ेрдХ्‍рд╕
 
рд░ुрдкрдпे рдХी рд▓рдЧाрддाрд░ рдХрдордЬोрд░ी рдХे рдЪрд▓рддे। рд░ुрдкрдпे рдХे рд▓ुрдв़рдХ рдХрд░ рдирдП рди्рдпूрдирддрдо рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЖрдиे рдХी рдЦрдмрд░ рдоिрд▓рддे рд╣ी рд╡िрджेрд╢ी рдлंрдбों।  рдХी рдмिрдХрд╡ाрд▓ी рдХी рдЧрддि рддेрдЬ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рд╡िрджेрд╢ी рдлंрдбों рдж्рд╡ाрд░ा рдШрд░ेрд▓ू рдмाрдЬाрд░ों рд╕े рдЕрдкрдиी рдкूंрдЬी рдиिрдХाрд▓े рдЬाрдиे рдХे рдЪрд▓рддे рд▓ोрдХрд╕рднा рдоें рдЦाрдж्рдп рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╡िрдзेрдпрдХ рдХे рдкाрд░िрдд рд╣ो рдЬाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд░ाрдЬрдХोрд╖ рдкрд░ рд╕рдм्рд╕िрдбी рдмोрдЭ рдХे рдХाрдлी рдмрдв़ рдЬाрдиे рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЬрддाрдИ рдЬा рд░рд╣ी рдЪिंрддाрдУं рдХे рдЪрд▓рддे рдмрдв़ी рд╢ेрдпрд░ों рдХी рдмिрдХрд╡ाрд▓ी рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े  рдХрдИ рд╡िрджेрд╢ी рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ों рдоें рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рдХा рднी рд░рд╣ा рдЕрд╕рд░
 
рдХ्‍рдпा рд╣ुрдЖ рдЕрд╕рд░ 
 
рдоंрдЧрд▓рд╡ाрд░ рдХो рдмाрдЬाрд░ рдоें рднाрд░ी рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рдХे рдХाрд░рдг рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХे 1.7 рд▓ाрдЦ рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे рд╕्рд╡ाрд╣ा рд╣ो рдЧрдП рд╢ेрдпрд░ рдмाрдЬाрд░ рд▓рдЧाрддाрд░ рдЧिрд░рддा рд░рд╣ा рддो рдиिрд╡ेрд╢рдХों рдХा рднрд░ोрд╕ा рдЯूрдЯेрдЧा рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рд╕ीрдзा рдЕрд╕рд░ рдХрдо рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ाрдордиे рдЖрдПрдЧा।
рдиिрд╡ेрд╢ рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा рддो рдЗрд╕рдХा рд╕ीрдзा рдЕрд╕рд░ рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдХрдоी рдФрд░ рдЕрд░्рдерд╡्‍рдпрд╡рд╕्‍рдеा рдХी рдХрдордЬोрд░ी рдХे рд░ूрдк рдоें рджिрдЦेрдЧा।

рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕

рдЧोрд╕्рд╡ाрдоी рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ [1497 - 1623] рдПрдХ рдорд╣ाрди рдХрд╡ि рдеे। рдЙрдирдХा рдЬрди्рдо рд░ाрдЬाрдкुрд░ рдЧाँрд╡ (рд╡рд░्рддрдоाрди рдмाँрджा рдЬिрд▓ा) рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рд╣ुрдЖ рдеा। рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рдирдХाрд▓ рдоें рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдиे 12рдЧ्рд░рди्рде рд▓िрдЦे рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╡िрдж्рд╡ाрди рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде рд╣ी рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдФрд░ рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХрд╡िрдпों рдоें рдПрдХ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдХो рдорд╣рд░्рд╖ि рд╡ाрд▓्рдоीрдХि рдХा рдЕрд╡рддाрд░ рднी рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै рдЬो рдоूрд▓ рдЖрджि рдХाрд╡्рдп рд░ाрдоाрдпрдг рдХे рд░рдЪрдпिрддा рдеे। рд╢्рд░ीрд░ाрдо рдЬी рдХो рд╕рдорд░्рдкिрдд рдЧ्рд░рди्рде рд╢्рд░ीрд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕ рд╡ाрд▓्рдоीрдХि рд░ाрдоाрдпрдг рдХा рдк्рд░рдХाрд░ाрди्рддрд░ рд╕े рдРрд╕ा рдЕрд╡рдзी рднाрд╖ाрди्рддрд░ рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдЕрди्рдп рднी рдХрдИ рдХृрддिрдпों рд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ाрдордЧ्рд░ी рд╕рдоाрд╣िрдд рдХी рдЧрдпी рдеी। рд╢्рд░ीрд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕ рдХो рд╕рдорд╕्рдд рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рдмрдб़े рднрдХ्рддिрднाрд╡ рд╕े рдкрдв़ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рд╡िрдирдп рдкрдд्рд░िрдХाрддुрд▓рд╕ीрджाрд╕рдХृрдд рдПрдХ рдЕрди्рдп рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХाрд╡्рдп рд╣ै।

рдЬрди्рдо

рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдЬिрд▓े рд╕े рдХुрдЫ рджूрд░ी рдкрд░ рд░ाрдЬाрдкुрд░ рдиाрдордХ рдПрдХ рдЧ्рд░ाрдо рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рдЖрдд्рдоाрд░ाрдо рджुрдмे рдиाрдо рдХे рдПрдХ рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╕рд░рдпूрдкाрд░ीрдг рдм्рд░ाрд╣्рдордг рд░рд╣рддे рдеे। рдЙрдирдХी рдзрд░्рдордкрдд्рдиी рдХा рдиाрдо рд╣ुрд▓рд╕ी рдеा। рд╕ंрд╡рдд्1554 рдХे рд╢्рд░ाрд╡рдг рдоाрд╕ рдХे рд╢ुрдХ्рд▓рдкрдХ्рд╖ рдХी рд╕рдк्рддрдоी рддिрдеि рдХे рджिрди рдЕрднुрдХ्рдд рдоूрд▓ рдирдХ्рд╖рдд्рд░ рдоें рдЗрди्рд╣ीं рднाрдЧ्рдпрд╡ाрди рджрдо्рдкрддि рдХे рдпрд╣ाँ рдЗрд╕ рдорд╣ाрди рдЖрдд्рдоा рдиे рдордиुрд╖्рдп рдпोрдиि рдоें рдЬрди्рдо рд▓िрдпा। рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдЬрдирд╢्рд░ुрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╢िрд╢ु рдкूрд░े рдмाрд░рд╣ рдорд╣ीрдиे рддрдХ рдоाँ рдХे рдЧрд░्рдн рдоें рд░рд╣рдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рд╣ृрд╖्рдЯ рдкुрд╖्рдЯ рдеा рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдоुрдЦ рдоें рджाँрдд рджिрдЦाрдпी рджे рд░рд╣े рдеे। рдЬрди्рдо рд▓ेрдиे рдХे рдмाрдж рдк्рд░ाрдп: рд╕рднी рд╢िрд╢ु рд░ोрдпा рд╣ी рдХрд░рддे рд╣ैं рдХिрди्рддु рдЗрд╕ рдмाрд▓рдХ рдиे рдЬो рдкрд╣рд▓ा рд╢рдм्рдж рдмोрд▓ा рд╡рд╣ рд░ाрдо рдеा। рдЕрддрдПрд╡ рдЙрдирдХा рдШрд░ рдХा рдиाрдо рд╣ी рд░ाрдордмोрд▓ा рдкрдб рдЧрдпा। рдоाँ рддो рдЬрди्рдо рджेрдиे рдХे рдмाрдж рджूрд╕рд░े рд╣ी рджिрди рдЪрд▓ рдмрд╕ी рдмाрдк рдиे рдХिрд╕ी рдФрд░ рдЕрдиिрд╖्рдЯ рд╕े рдмрдЪрдиे рдХे рд▓िрдпे рдмाрд▓рдХ рдХो рдЪुрдиिрдпाँ рдиाрдо рдХी рдПрдХ рджाрд╕ी рдХो рд╕ौंрдк рджिрдпा рдФрд░ рд╕्рд╡рдпं рд╡िрд░рдХ्рдд рд╣ो рдЧрдпे। рдЬрдм рд░ाрдордмोрд▓ा рд╕ाрдвे рдкाँрдЪ рд╡рд░्рд╖ рдХा рд╣ुрдЖ рддो рдЪुрдиिрдпाँ рднी рдирд╣ीं рд░рд╣ी। рд╡рд╣ рдЧрд▓ी-рдЧрд▓ी рднрдЯрдХрддा рд╣ुрдЖ рдЕрдиाрдеों рдХी рддрд░рд╣ рдЬीрд╡рди рдЬीрдиे рдХो рд╡िрд╡рд╢ рд╣ो рдЧрдпा।

рдмрдЪрдкрди

рднрдЧрд╡ाрди рд╢ंрдХрд░рдЬी рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рд╕े рд░ाрдорд╢ैрд▓ рдкрд░ рд░рд╣рдиेрд╡ाрд▓े рд╢्рд░ी рдЕрдирди्рддाрдирди्рдж рдЬी рдХे рдк्рд░िрдп рд╢िрд╖्рдп рд╢्рд░ीрдирд░рд╣рд░्рдпाрдирди्рдж рдЬी (рдирд░рд╣рд░ि рдмाрдмा) рдиे рдЗрд╕ рд░ाрдордмोрд▓ा рдХे рдиाрдо рд╕े рдмрд╣ुрдЪрд░्рдЪिрдд рд╣ो рдЪुрдХे рдЗрд╕ рдмाрд▓рдХ рдХो рдвूँрдв рдиिрдХाрд▓ा рдФрд░ рд╡िрдзिрд╡рдд рдЙрд╕рдХा рдиाрдо рддुрд▓рд╕ीрд░ाрдо рд░рдЦा। рддрджुрдкрд░ाрди्рдд рд╡े рдЙрд╕े рдЕрдпोрдз्рдпा ( рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢) рд▓े рдЧрдпे рдФрд░ рд╡рд╣ाँ рд╕ंрд╡рдд्‌1561 рдоाрдШ рд╢ुрдХ्рд▓ा рдкрдЮ्рдЪрдоी (рд╢ुрдХ्рд░рд╡ाрд░) рдХो рдЙрд╕рдХा рдпрдЬ्рдЮोрдкрд╡ीрдд-рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рд╕рдо्рдкрди्рди рдХрд░ाрдпा। рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдХे рд╕рдордп рднी рдмिрдиा рд╕िрдЦाрдпे рд╣ी рдмाрд▓рдХ рд░ाрдордмोрд▓ा рдиे рдЧाрдпрдд्рд░ी-рдорди्рдд्рд░ рдХा рд╕्рдкрд╖्рда рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рдХिрдпा, рдЬिрд╕े рджेрдЦрдХрд░ рд╕рдм рд▓ोрдЧ рдЪрдХिрдд рд╣ो рдЧрдпे। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдирд░рд╣рд░ि рдмाрдмा рдиे рд╡ैрд╖्рдгрд╡ों рдХे рдкाँрдЪ рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдХрд░рдХे рдмाрд▓рдХ рдХो рд░ाрдо-рдорди्рдд्рд░ рдХी рджीрдХ्рд╖ा рджी рдФрд░ рдЕрдпोрдз्рдпा рдоें рд╣ी рд░рд╣рдХрд░ рдЙрд╕े рд╡िрдж्рдпाрдз्рдпрдпрди рдХрд░ाрдпा । рдмाрд▓рдХ рд░ाрдордмोрд▓ा рдХी рдмुрдж्рдзि рдмрдб़ी рдк्рд░рдЦрд░ рдеी। рд╡рд╣ рдПрдХ рд╣ी рдмाрд░ рдоें рдЧुрд░ु-рдоुрдЦ рд╕े рдЬो рд╕ुрди рд▓ेрддा, рдЙрд╕े рд╡рд╣ рдХंрдард╕्рде рд╣ो рдЬाрддा। рд╡рд╣ाँ рд╕े рдХुрдЫ рдХाрд▓ рдХे рдмाрдж рдЧुрд░ु-рд╢िрд╖्рдп рджोрдиों рд╢ूрдХрд░рдХ्рд╖ेрдд्рд░ (рд╕ोрд░ों) рдкрд╣ुँрдЪे। рд╡рд╣ाँ рдирд░рд╣рд░ि рдмाрдмा рдиे рдмाрд▓рдХ рдХो рд░ाрдо-рдХрдеा рд╕ुрдиाрдпी рдХिрди्рддु рд╡рд╣ рдЙрд╕े рднрд▓ी-рднाँрддि рд╕рдордЭ рди рдЖрдпी।
рдЬ्рдпेрд╖्рда рд╢ुрдХ्рд▓ рдд्рд░рдпोрджрд╢ी, рдЧुрд░ुрд╡ाрд░, рд╕ंрд╡рдд्1583 рдХो 29рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рдоें рд░ाрдЬाрдкुрд░ рд╕े рдеोрдбी рд╣ी рджूрд░ рдпрдоुрдиा рдХे рдЙрд╕ рдкाрд░ рд╕्рдеिрдд рдПрдХ рдЧाँрд╡ рдХी рдЕрддि рд╕ुрди्рджрд░ी рднाрд░рдж्рд╡ाрдЬ рдЧोрдд्рд░ рдХी рдХрди्рдпा рд░рдд्рдиाрд╡рд▓ी рдХे рд╕ाрде рдЙрдирдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рд╣ुрдЖ। рдЪूँрдХि рдЧौрдиा рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рдеा рдЕрдд: рдХुрдЫ рд╕рдордп рдХे рд▓िрдпे рд╡े рдХाрд╢ी рдЪрд▓े рдЧрдпे рдФрд░ рд╡рд╣ाँ рд╢ेрд╖рд╕рдиाрддрди рдЬी рдХे рдкाрд╕ рд░рд╣рдХрд░ рд╡ेрдж-рд╡ेрджांрдЧ рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рдоें рдЬुрдЯ рдЧрдпे। рд╡рд╣ाँ рд░рд╣рддे рд╣ुрдП рдЕрдЪाрдирдХ рдПрдХ рджिрди рдЙрди्рд╣ें рдЕрдкрдиी рдкрдд्рдиी рдХी рдпाрдж рдЖрдпी рдФрд░ рд╡े рд╡्рдпाрдХुрд▓ рд╣ोрдиे рд▓рдЧे। рдЬрдм рдирд╣ीं рд░рд╣ा рдЧрдпा рддो рдЧुрд░ूрдЬी рд╕े рдЖрдЬ्рдЮा рд▓ेрдХрд░ рд╡े рдЕрдкрдиी рдЬрди्рдорднूрдоि рд░ाрдЬाрдкुрд░ рд▓ौрдЯ рдЖрдпे। рдкрдд्рдиी рд░рдд्рдиाрд╡рд▓ी рдЪूँрдХि рдоाрдпрдХे рдоें рд╣ी рдеी рдХ्рдпोंрдХि рддрдм рддрдХ рдЙрдирдХा рдЧौрдиा рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рдеा рдЕрдд: рддुрд▓рд╕ीрд░ाрдо рдиे рднрдпंрдХрд░ рдЕँрдзेрд░ी рд░ाрдд рдоें рдЙрдлрдирддी рдпрдоुрдиा рдирджी рддैрд░рдХрд░ рдкाрд░ рдХी рдФрд░ рд╕ीрдзे рдЕрдкрдиी рдкрдд्рдиी рдХे рд╢рдпрди-рдХрдХ्рд╖ рдоें рдЬा рдкрд╣ुँрдЪे। рд░рдд्рдиाрд╡рд▓ी рдЗрддрдиी рд░ाрдд рдЧрдпे рдЕрдкрдиे рдкрддि рдХो рдЕрдХेрд▓े рдЖрдпा рджेрдЦ рдХрд░ рдЖрд╢्рдЪрд░्рдпрдЪрдХिрдд рд╣ो рдЧрдпी। рдЙрд╕рдиे рд▓ोрдХ-рд▓рдЬ्рдЬा рдХे рднрдп рд╕े рдЬрдм рдЙрди्рд╣ें рдЪुрдкрдЪाрдк рд╡ाрдкрд╕ рдЬाрдиे рдХो рдХрд╣ा рддो рд╡े рдЙрд╕рд╕े рдЙрд╕ी рд╕рдордп рдШрд░ рдЪрд▓рдиे рдХा рдЖрдЧ्рд░рд╣ рдХрд░рдиे рд▓рдЧे। рдЙрдирдХी рдЗрд╕ рдЕрдк्рд░рдд्рдпाрд╢िрдд рдЬिрдж рд╕े рдЦीрдЭрдХрд░ рд░рдд्рдиाрд╡рд▓ी рдиे рд╕्рд╡рд░рдЪिрдд рдПрдХ рджोрд╣े рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЬो рд╢िрдХ्рд╖ा рдЙрди्рд╣ें рджी рдЙрд╕рдиे рд╣ी рддुрд▓рд╕ीрд░ाрдо рдХो рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдмрдиा рджिрдпा। рд░рдд्рдиाрд╡рд▓ी рдиे рдЬो рджोрд╣ा рдХрд╣ा рдеा рд╡рд╣ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै:
рдЕрд╕्рдеि рдЪрд░्рдо рдордп рджेрд╣ рдпрд╣, рддा рд╕ों рдРрд╕ी рдк्рд░ीрддि !
рдиेрдХु рдЬो рд╣ोрддी рд░ाрдо рд╕े, рддो рдХाрд╣े рднрд╡-рднीрдд ?
рдпрд╣ рджोрд╣ा рд╕ुрдирддे рд╣ी рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЙрд╕ी рд╕рдордп рдкрдд्рдиी рдХो рд╡рд╣ीं рдЙрд╕рдХे рдкिрддा рдХे рдШрд░ рдЫोрдб рджिрдпा рдФрд░ рд╡ाрдкрд╕ рдЕрдкрдиे рдЧाँрд╡ рд░ाрдЬाрдкुрд░ рд▓ौрдЯ рдЧрдпे। рд░ाрдЬाрдкुрд░ рдоें рдЕрдкрдиे рдШрд░ рдЬाрдХрд░ рдЬрдм рдЙрди्рд╣ें рдпрд╣ рдкрддा рдЪрд▓ा рдХि рдЙрдирдХी рдЕрдиुрдкрд╕्рдеिрддि рдоें рдЙрдирдХे рдкिрддा рднी рдирд╣ीं рд░рд╣े рдФрд░ рдкूрд░ा рдШрд░ рдирд╖्рдЯ рд╣ो рдЪुрдХा рд╣ै рддो рдЙрди्рд╣ें рдФрд░ рднी рдЕрдзिрдХ рдХрд╖्рдЯ рд╣ुрдЖ। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡िрдзि-рд╡िрдзाрди рдкूрд░्рд╡рдХ рдЕрдкрдиे рдкिрддा рдЬी рдХा рд╢्рд░ाрдж्рдз рдХिрдпा рдФрд░ рдЧाँрд╡ рдоें рд╣ी рд░рд╣рдХрд░ рд▓ोрдЧों рдХो рднрдЧрд╡ाрди рд░ाрдо рдХी рдХрдеा рд╕ुрдиाрдиे рд▓рдЧे।

рд╢्рд░ीрд░ाрдо рд╕े рднेंрдЯ

рдХुрдЫ рдХाрд▓ рд░ाрдЬाрдкुрд░ рд░рд╣рдиे рдХे рдмाрдж рд╡े рдкुрди: рдХाрд╢ी рдЪрд▓े рдЧрдпे рдФрд░ рд╡рд╣ाँ рдХी рдЬрдирддा рдХो рд░ाрдо-рдХрдеा рд╕ुрдиाрдиे рд▓рдЧे। рдХрдеा рдХे рджौрд░ाрди рдЙрди्рд╣ें рдПрдХ рджिрди рдордиुрд╖्рдп рдХे рд╡ेрд╖ рдоें рдПрдХ рдк्рд░ेрдд рдоिрд▓ा, рдЬिрд╕рдиे рдЙрди्рд╣ें рд╣рдиुрдоाрди ‌рдЬी рдХा рдкрддा рдмрддрд▓ाрдпा। рд╣рдиुрдоाрди ‌рдЬी рд╕े рдоिрд▓рдХрд░ рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдиे рдЙрдирд╕े рд╢्рд░ीрд░рдШुрдиाрдердЬी рдХा рджрд░्рд╢рди рдХрд░ाрдиे рдХी рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХी। рд╣рдиुрдоाрди्‌рдЬी рдиे рдХрд╣ा- "рддुрдо्рд╣ें рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдоें рд░рдШुрдиाрдердЬी рджрд░्рд╢рди рд╣ोंрдЧें।" рдЗрд╕ рдкрд░ рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдХी рдУрд░ рдЪрд▓ рдкрдб़े।
рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдкрд╣ुँрдЪ рдХрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд░ाрдордШाрдЯ рдкрд░ рдЕрдкрдиा рдЖрд╕рди рдЬрдоाрдпा। рдПрдХ рджिрди рд╡े рдк्рд░рджрдХ्рд╖िрдгा рдХрд░рдиे рдиिрдХрд▓े рд╣ी рдеे рдХि рдпрдХाрдпрдХ рдоाрд░्рдЧ рдоें рдЙрди्рд╣ें рд╢्рд░ीрд░ाрдо рдХे рджрд░्рд╢рди рд╣ुрдП। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рджेрдЦा рдХि рджो рдмрдб़े рд╣ी рд╕ुрди्рджрд░ рд░ाрдЬрдХुрдоाрд░ рдШोрдб़ों рдкрд░ рд╕рд╡ाрд░ рд╣ोрдХрд░ рдзрдиुрд╖-рдмाрдг рд▓िрдпे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं। рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЙрди्рд╣ें рджेрдЦрдХрд░ рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рддो рд╣ुрдП, рдкрд░рди्рддु рдЙрди्рд╣ें рдкрд╣рдЪाрди рди рд╕рдХे। рддрднी рдкीрдЫे рд╕े рд╣рдиुрдоाрди्‌рдЬी рдиे рдЖрдХрд░ рдЬрдм рдЙрди्рд╣ें рд╕ाрд░ा рднेрдж рдмрддाрдпा рддो рд╡े рдкрд╢्рдЪाрддाрдк рдХрд░рдиे рд▓рдЧे। рдЗрд╕ рдкрд░ рд╣рдиुрдоाрди्‌рдЬी рдиे рдЙрди्рд╣ें рд╕ाрдд्рд╡рдиा рджी рдФрд░ рдХрд╣ा рдк्рд░ाрддःрдХाрд▓ рдлिрд░ рджрд░्рд╢рди рд╣ोंрдЧे।
рд╕ंрд╡рдд्‌ 1607рдХी рдоौрдиी рдЕрдоाрд╡рд╕्рдпा рдХो рдмुрдзрд╡ाрд░ рдХे рджिрди рдЙрдирдХे рд╕ाрдордиे рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрд░ाрдо рдкुрдиः рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ुрдП। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдмाрд▓рдХ рд░ूрдк рдоें рдЖрдХрд░ рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рд╕े рдХрд╣ा-"рдмाрдмा! рд╣рдоें рдЪрди्рджрди рдЪाрд╣िрдпे рдХ्рдпा рдЖрдк рд╣рдоें рдЪрди्рджрди рджे рд╕рдХрддे рд╣ैं?" рд╣рдиुрдоाрди ‌рдЬी рдиे рд╕ोрдЪा,рдХрд╣ीं рд╡े рдЗрд╕ рдмाрд░ рднी рдзोрдЦा рди рдЦा рдЬाрдпें, рдЗрд╕рд▓िрдпे рдЙрди्рд╣ोंрдиे рддोрддे рдХा рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░рдХे рдпрд╣ рджोрд╣ा рдХрд╣ा:
рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдХे рдШाрдЯ рдкрд░, рднрдЗ рд╕рди्рддрди рдХी рднीрд░।
рддुрд▓рд╕िрджाрд╕ рдЪрди्рджрди рдШिрд╕ें, рддिрд▓рдХ рджेрдд рд░рдШुрдмीрд░॥
рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рд╢्рд░ीрд░ाрдо рдЬी рдХी рдЙрд╕ рдЕрдж्рднुрдд рдЫрд╡ि рдХो рдиिрд╣ाрд░ рдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ рдХी рд╕ुрдз-рдмुрдз рд╣ी рднूрд▓ рдЧрдпे। рдЕрди्рддрддोрдЧрдд्рд╡ा рднрдЧрд╡ाрди рдиे рд╕्рд╡рдпं рдЕрдкрдиे рд╣ाрде рд╕े рдЪрди्рджрди рд▓ेрдХрд░ рдЕрдкрдиे рддрдеा рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдХे рдорд╕्рддрдХ рдкрд░ рд▓рдЧाрдпा рдФрд░ рдЕрди्рддрд░्рдз्рдпाрди рд╣ो рдЧрдпे।

рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдоें рдкрдж्рдп-рд░рдЪрдиा

рд╕ंрд╡рдд्1628 рдоें рд╡рд╣ рд╣рдиुрдоाрди рдЬी рдХी рдЖрдЬ्рдЮा рд▓ेрдХрд░ рдЕрдпोрдз्рдпा рдХी рдУрд░ рдЪрд▓ рдкрдб़े। рдЙрди рджिрдиों рдк्рд░рдпाрдЧ рдоें рдоाрдШ рдоेрд▓ा рд▓рдЧा рд╣ुрдЖ рдеा। рд╡े рд╡рд╣ाँ рдХुрдЫ рджिрди рдХे рд▓िрдпे рдард╣рд░ рдЧрдпे। рдкрд░्рд╡ рдХे рдЫः рджिрди рдмाрдж рдПрдХ рд╡рдЯрд╡ृрдХ्рд╖ рдХे рдиीрдЪे рдЙрди्рд╣ें рднाрд░рдж्рд╡ाрдЬ рдФрд░ рдпाрдЬ्рдЮрд╡рд▓्рдХ्рдп рдоुрдиि рдХे рджрд░्рд╢рди рд╣ुрдП। рд╡рд╣ाँ рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╡рд╣ी рдХрдеा рд╣ो рд░рд╣ी рдеी, рдЬो рдЙрди्рд╣ोрдиे рд╕ूрдХрд░рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрдкрдиे рдЧुрд░ु рд╕े рд╕ुрдиी рдеी। рдоाрдШ рдоेрд▓ा рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ोрддे рд╣ी рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдк्рд░рдпाрдЧ рд╕े рдкुрди: рд╡ाрдкрд╕ рдХाрд╢ी рдЖ рдЧрдпे рдФрд░ рд╡рд╣ाँ рдХे рдк्рд░рд╣्рд▓ाрджрдШाрдЯ рдкрд░ рдПрдХ рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдХे рдШрд░ рдиिрд╡ाрд╕ рдХिрдпा। рд╡рд╣ीं рд░рд╣рддे рд╣ुрдП рдЙрдирдХे рдЕрди्рджрд░ рдХрд╡िрдд्рд╡-рд╢рдХ्рддि рдХा рдк्рд░рд╕्рдлुрд░рдг рд╣ुрдЖ рдФрд░ рд╡े рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдоें рдкрдж्рдп-рд░рдЪрдиा рдХрд░рдиे рд▓рдЧे। рдкрд░рди्рддु рджिрди рдоें рд╡े рдЬिрддрдиे рдкрдж्рдп рд░рдЪрддे, рд░ाрдд्рд░ि рдоें рд╡े рд╕рдм рд▓ुрдк्рдд рд╣ो рдЬाрддे। рдпрд╣ рдШрдЯрдиा рд░ोрдЬ рдШрдЯрддी। рдЖрдард╡ें рджिрди рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдХो рд╕्рд╡рдк्рди рд╣ुрдЖ। рднрдЧрд╡ाрдирд╢ंрдХрд░ рдиे рдЙрди्рд╣ें рдЖрджेрд╢ рджिрдпा рдХि рддुрдо рдЕрдкрдиी рднाрд╖ा рдоें рдХाрд╡्рдп рд░рдЪрдиा рдХрд░ो। рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдХी рдиींрдж рдЙрдЪрдЯ рдЧрдпी। рд╡े рдЙрдардХрд░ рдмैрда рдЧрдпे। рдЙрд╕ी рд╕рдордп рднрдЧрд╡ाрди рд╢िрд╡ рдФрд░ рдкाрд░्рд╡рддी рдЙрдирдХे рд╕ाрдордиे рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ुрдП। рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдиे рдЙрди्рд╣ें рд╕ाрд╖्рдЯांрдЧ рдк्рд░рдгाрдо рдХिрдпा। рдЗрд╕ рдкрд░ рдк्рд░рд╕рди्рди рд╣ोрдХрд░ рд╢िрд╡ рдЬी рдиे рдХрд╣ा- "рддुрдо рдЕрдпोрдз्рдпा рдоें рдЬाрдХрд░ рд░рд╣ो рдФрд░ рд╣िрди्рджी рдоें рдХाрд╡्рдп-рд░рдЪрдиा рдХрд░ो। рдоेрд░े рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рд╕े рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдХрд╡िрддा рд╕ाрдорд╡ेрдж рдХे рд╕рдоाрди рдлрд▓рд╡рддी рд╣ोрдЧी।" рдЗрддрдиा рдХрд╣рдХрд░ рдЧौрд░ीрд╢ंрдХрд░ рдЕрди्рддрд░्рдзाрди рд╣ो рдЧрдпे। рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдЙрдирдХी рдЖрдЬ्рдЮा рд╢िрд░ोрдзाрд░्рдп рдХрд░ рдХाрд╢ी рд╕े рд╕ीрдзे рдЕрдпोрдз्рдпा рдЪрд▓े рдЧрдпे।

рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕ рдХी рд░рдЪрдиा

рд╕ंрд╡рдд्‌ 1631 рдХा рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рд╣ुрдЖ। рджैрд╡рдпोрдЧ рд╕े рдЙрд╕ рд╡рд░्рд╖ рд░ाрдордирд╡рдоी рдХे рджिрди рд╡ैрд╕ा рд╣ी рдпोрдЧ рдЖрдпा рдЬैрд╕ा рдд्рд░ेрддाрдпुрдЧ рдоें рд░ाрдо-рдЬрди्рдо рдХे рджिрди рдеा। рдЙрд╕ рджिрди рдк्рд░ाрддःрдХाрд▓ рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдиे рд╢्рд░ीрд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕ рдХी рд░рдЪрдиा рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХी। рджो рд╡рд░्рд╖, рд╕ाрдд рдорд╣ीрдиे рдФрд░ рдЫ्рдм्рдмीрд╕ рджिрди рдоें рдпрд╣ рдЕрдж्рднुрдд рдЧ्рд░рди्рде рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ुрдЖ। рд╕ंрд╡рдд्‌ 1633 рдХे рдоाрд░्рдЧрд╢ीрд░्рд╖ рд╢ुрдХ्рд▓рдкрдХ्рд╖ рдоें рд░ाрдо-рд╡िрд╡ाрд╣ рдХे рджिрди рд╕ाрддों рдХाрдг्рдб рдкूрд░्рдг рд╣ो рдЧрдпे।

рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдкрд░ рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЬाрд░ी рдбाрдХ рдЯिрдХрдЯ
рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рднрдЧрд╡ाрди् рдХी рдЖрдЬ्рдЮा рд╕े рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдХाрд╢ी рдЪрд▓े рдЖрдпे। рд╡рд╣ाँ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рднрдЧрд╡ाрди्‌ рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рдФрд░ рдоाрддा рдЕрди्рдирдкूрд░्рдгा рдХो рд╢्рд░ीрд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕ рд╕ुрдиाрдпा। рд░ाрдд рдХो рдкुрд╕्рддрдХ рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде-рдорди्рджिрд░ рдоें рд░рдЦ рджी рдЧрдпी। рдк्рд░ाрдд:рдХाрд▓ рдЬрдм рдорди्рджिрд░ рдХे рдкрдЯ рдЦोрд▓े рдЧрдпे рддो рдкुрд╕्рддрдХ рдкрд░ рд▓िрдЦा рд╣ुрдЖ рдкाрдпा рдЧрдпा-рд╕рдд्рдпं рд╢िрд╡ं рд╕ुрди्рджрд░рдо्‌ рдЬिрд╕рдХे рдиीрдЪे рднрдЧрд╡ाрди्‌ рд╢ंрдХрд░ рдХी рд╕рд╣ी (рдкुрд╖्рдЯि) Yes check.svg  рдеी। рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╡рд╣ाँ рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд▓ोрдЧों рдиे "рд╕рдд्рдпं рд╢िрд╡ं рд╕ुрди्рджрд░рдо्‌" рдХी рдЖрд╡ाрдЬ рднी рдХाрдиों рд╕े рд╕ुрдиी।
рдЗрдзрд░ рдХाрд╢ी рдХे рдкрдг्рдбिрддों рдХो рдЬрдм рдпрд╣ рдмाрдд рдкрддा рдЪрд▓ी рддो рдЙрдирдХे рдорди рдоें рдИрд░्рд╖्рдпा рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ुрдИ। рд╡े рджрд▓ рдмрдиाрдХрд░ рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдХी рдиिрди्рджा рдФрд░ рдЙрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рдиे рд▓рдЧे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдкुрд╕्рддрдХ рдЪुрд░ाрдиे рдХे рд▓िрдпे рджो рдЪोрд░ рднी рднेрдЬे। рдЪोрд░ों рдиे рдЬाрдХрд░ рджेрдЦा рдХि рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдХी рдХुрдЯी рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рджो рдпुрд╡рдХ рдзрдиुрд╖рдмाрдг рд▓िрдпे рдкрд╣рд░ा рджे рд░рд╣े рд╣ैं। рджोрдиों рдпुрд╡рдХ рдмрдб़े рд╣ी рд╕ुрди्рджрд░ рдХ्рд░рдорд╢: рд╢्рдпाрдо рдФрд░ рдЧौрд░ рд╡рд░्рдг рдХे рдеे। рдЙрдирдХे рджрд░्рд╢рди рдХрд░рддे рд╣ी рдЪोрд░ों рдХी рдмुрдж्рдзि рд╢ुрдж्рдз рд╣ो рдЧрдпी। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЙрд╕ी рд╕рдордп рд╕े рдЪोрд░ी рдХрд░рдиा рдЫोрдб़ рджिрдпा рдФрд░ рднрдЧрд╡ाрди् рдХे рднрдЬрди рдоें рд▓рдЧ рдЧрдпे। рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдиे рдЕрдкрдиे рд▓िрдпे рднрдЧрд╡ाрди्‌ рдХो рдХрд╖्рдЯ рд╣ुрдЖ рдЬाрди рдХुрдЯी рдХा рд╕ाрд░ा рд╕рдоाрди рд▓ुрдЯा рджिрдпा рдФрд░ рдкुрд╕्рддрдХ рдЕрдкрдиे рдоिрдд्рд░ рдЯोрдбрд░рдорд▓ (рдЕрдХрдмрд░ рдХे рдиौрд░рдд्рдиों рдоें рдПрдХ) рдХे рдпрд╣ाँ рд░рдЦрд╡ा рджी। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиी рд╡िрд▓рдХ्рд╖рдг рд╕्рдорд░рдг рд╢рдХ्рддि рд╕े рдПрдХ рджूрд╕рд░ी рдк्рд░рддि рд▓िрдЦी। рдЙрд╕ी рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рджूрд╕рд░ी рдк्рд░рддिрд▓िрдкिрдпाँ рддैрдпाрд░ рдХी рдЧрдпीं рдФрд░ рдкुрд╕्рддрдХ рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рджिрдиों-рджिрди рдмрдв़рдиे рд▓рдЧा।
рдЗрдзрд░ рдХाрд╢ी рдХे рдкрдг्рдбिрддों рдиे рдФрд░ рдХोрдИ рдЙрдкाрдп рди рджेрдЦ рд╢्рд░ी рдордзुрд╕ूрджрди рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдиाрдо рдХे рдорд╣ाрдкрдг्рдбिрдд рдХो рдЙрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдЕрдкрдиी рд╕рдо्рдорддि рджेрдиे рдХी рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХी। рдордзुрд╕ूрджрди рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдЬी рдиे рдЙрд╕े рджेрдЦрдХрд░ рдмрдб़ी рдк्рд░рд╕рди्рдирддा рдк्рд░рдХрдЯ рдХी рдФрд░ рдЙрд╕ рдкрд░ рдЕрдкрдиी рдУрд░ рд╕े рдпрд╣ рдЯिрдк्рдкрдгी рд▓िрдЦ рджी-
рдЖрдирди्рджрдХाрдирдиे рд╣्рдпाрд╕्рдоिрдЮ्рдЬрдЩ्рдЧрдорд╕्рддुрд▓рд╕ीрддрд░ुः।
рдХрд╡िрддाрдордЮ्рдЬрд░ी рднाрддि рд░ाрдордн्рд░рдорд░рднूрд╖िрддा॥
рдЗрд╕рдХा рд╣िрди्рджी рдоें рдЕрд░्рде рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै-"рдХाрд╢ी рдХे рдЖрдирди्рдж-рд╡рди рдоें рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд् рдЪрд▓рддा-рдлिрд░рддा рддुрд▓рд╕ी рдХा рдкौрдзा рд╣ै। рдЙрд╕рдХी рдХाрд╡्рдп-рдордЮ्рдЬрд░ी рдмрдб़ी рд╣ी рдордиोрд╣рд░ рд╣ै, рдЬिрд╕ рдкрд░ рд╢्рд░ीрд░ाрдо рд░ूрдкी рднँрд╡рд░ा рд╕рджा рдоँрдбрд░ाрддा рд░рд╣рддा рд╣ै।"
рдкрдг्рдбिрддों рдХो рдЙрдирдХी рдЗрд╕ рдЯिрдк्рдкрдгी рдкрд░ рднी рд╕ंрддोрд╖ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ। рддрдм рдкुрд╕्рддрдХ рдХी рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХा рдПрдХ рдЕрди्рдп рдЙрдкाрдп рд╕ोрдЪा рдЧрдпा। рдХाрд╢ी рдХे рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде-рдорди्рджिрд░ рдоें рднрдЧрд╡ाрди्‌ рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рдХे рд╕ाрдордиे рд╕рдмрд╕े рдКрдкрд░ рд╡ेрдж, рдЙрдирдХे рдиीрдЪे рд╢ाрд╕्рдд्рд░, рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХे рдиीрдЪे рдкुрд░ाрдг рдФрд░ рд╕рдмрдХे рдиीрдЪे рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕ рд░рдЦ рджिрдпा рдЧрдпा। рдк्рд░ाрддःрдХाрд▓ рдЬрдм рдорди्рджिрд░ рдЦोрд▓ा рдЧрдпा рддो рд▓ोрдЧों рдиे рджेрдЦा рдХि рд╢्рд░ीрд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕ рд╡ेрджों рдХे рдКрдкрд░ рд░рдЦा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЕрдм рддो рд╕рднी рдкрдг्рдбिрдд рдмрдб़े рд▓рдЬ्рдЬिрдд рд╣ुрдП। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рд╕े рдХ्рд╖рдоा рдоाँрдЧी рдФрд░ рднрдХ्рддि-рднाрд╡ рд╕े рдЙрдирдХा рдЪрд░рдгोрджрдХ рд▓िрдпा।

рдоृрдд्рдпु

рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдЬрдм рдХाрд╢ी рдХे рд╡िрдЦ्рдпाрдд् рдШाрдЯ рдЕрд╕ीрдШाрдЯ рдкрд░ рд░рд╣рдиे рд▓рдЧे рддो рдПрдХ рд░ाрдд рдХрд▓िрдпुрдЧ рдоूрд░्рдд рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░ рдЙрдирдХे рдкाрд╕ рдЖрдпा рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рдкीрдб़ा рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рд▓рдЧा। рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдиे рдЙрд╕ी рд╕рдордп рд╣рдиुрдоाрди рдЬी рдХा рдз्рдпाрди рдХिрдпा। рд╣рдиुрдоाрди рдЬी рдиे рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд् рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрдХрд░ рдЙрди्рд╣ें рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХे рдкрдж рд░рдЪрдиे рдХो рдХрд╣ा, рдЗрд╕рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиी рдЕрди्рддिрдо рдХृрддि рд╡िрдирдп-рдкрдд्рд░िрдХा рд▓िрдЦी рдФрд░ рдЙрд╕े рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдЪрд░рдгों рдоें рд╕рдорд░्рдкिрдд рдХрд░ рджिрдпा। рд╢्рд░ीрд░ाрдо рдЬी рдиे рдЙрд╕ рдкрд░ рд╕्рд╡рдпं рдЕрдкрдиे рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рдХрд░ рджिрдпे рдФрд░ рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдХो рдиिрд░्рднрдп рдХрд░ рджिрдпा।
рд╕ंрд╡рдд्‌ 1680 рдоें рд╢्рд░ाрд╡рдг рдХृрд╖्рдг рддृрддीрдпा рд╢рдиिрд╡ाрд░ рдХो рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдиे "рд░ाрдо-рд░ाрдо" рдХрд╣рддे рд╣ुрдП рдЕрдкрдиा рд╢рд░ीрд░ рдкрд░िрдд्рдпाрдЧ рдХिрдпा।